مواد معدنی در تغذیه زنبور عسل

امروزه پیشرفت های زیادی در کشاورزی ، دامپروری و علوم مرتبط صورت گرفته و یکی از اصلی ترین پایه های دامپروری موفق تغذیه علمی و اصولی جانورانی است که ما با آنها سرکار داریم. با همه پیشرفت هایی که در زمینه اصلاح نژاد دام ، اصول پرورش ، بهداشت و سایر صورت گرفته تنها زمانی میتوان موفق عمل کرد که تغذیه علمی و اصولی انجام شود.
زنبورعسل نیز مانند سایر جانداران برای ادامه حیات ، رشد و نمو به مواد مغذی ضروری از قبیل پروتئین ، کربوهیدرات ها ، چربی ها ، مواد معدنی ، ویتامین ها و آب نیازمند است. تغذیه به موقع و اصولی با در نظر گرفتن سطوح ریزمغذی های مورد نیاز زنبورعسل منجر به بوجود آمدن جمعیت های قوی ، رشد و توسعه سریع تر کلونی و در نهایت مقاومت و ایمنی بالاتر کندو میشود.
تفاوت در رفتارهای تغذیه ای و مواد مصرفی زنبورعسل این حیوان را از سایر دام های مزرعه کاملا متمایز کرده و دشواری هایی را پیش روی مطالعات تغذیه ای قرار داده است ، همچنین با توجه به کوچ ، شرایط اقلیمی متفاوت در طول زمان کوچ ، پوشش های گیاهی متفاوت و دوره های متفاوت زندگی زنبورعسل باید در تغذیه مدیریتی پویا و انعطاف پذیر داشته باشیم.

اهمیت و نقش موا د معدنی :
اگرچه اکثر مواد معدنی موجود در طبیعت در بافت های جانوری یافت شده معهذا وجود بسیاری از آنها در بافت های حیوانی صرفا به دلیل وجود این عناصر در غذای حیوان است و احتمالا نقش مهمی در متابولیسم بر عهده ندارند.
مواد معدنی در بدن گاهی یک یا چند وظیفه کاتالیزوری را بر عهده دارند و بعضی اتصال محکمی با آنزیم ها دارند ، حال آنکه برخی دیگر در گروهای پروستتیک به شکل کلیت وجود دارند. از وظایف مواد معدنی در بدن میتوان به حفظ تعادل اسید باز ، کنترل اسموتیک ، نقش تنظیمی در تمایز سلولی و نقش های ساختمانی اشاره کرد. پس اعمال فیزیولوژیکی ، ساختمانی و تنظیمی از وظایف عناصر معدنی در بدن است. به عنوان مثال فشار اسمزی همولنف حشرات نسبت به پستانداران بسیار زیاد است و اگر بر اساس نمک طعام ارزیابی شود در حشرات بیش از یک است ، یون های چون سدیم و کلر در تنظیم و ایجاد فشار اسمزی نقش مهمی به عهده دارند. این فشار در لارو زنبورعسل حدود 1.5 است. همچنین کلسیم در تنظیم تنفس در حشرات بسیار مهم است . ساختمان پروکوتیکول شامل 3 الی 5 درصد خاکستر است که عمده آن را املاح آهکی تشکیل میدهد. با این حال بعضی عناصر سمی هستند و در صورت مصرف بیش از حد لازم باعث بیماری و یا مرگ میشوند.

محتوای مواد معدنی در منابع تغذیه ای و تولیدات زنبور عسل :
شهد یا نکتار
عسل
گرده گل
ژل رویال

• معمولا مطالعات تغذیه ای و بررسی نیاز های مواد مغذی همراه با بررسی محتوای ریز مغذی ها در منابع خوراکی و تولیدی حیوان است.
• محتوای مواد معدنی شهد و گرده وابستگی شدیدی به گونه گیاهی و ترکیبات معدنی خاک منطقه دارد.
• آب مصرفی زنبورعسل هم حاوی مواد معدنی است ، همچنین عسلک ها دارای مقادیر بالایی از مواد معنی هستند که میتوانند محدود کننده مصرف عسلک ها توسط زنبورعسل باشند.

محتوای مواد معدنی موجود در شهد یا نکتار:
به  دلیل دشواری و هزینه های بالای آزمایشات روی شهد اطلاعات کمی در رابطه با محتوای مواد معدنی شهد یا نکتار گیاه وجود دارد. همچنین در واقع عسل همان شهد گیاه است که توسط زنبور جمع آوری و فرآوری شده است پس بررسی مواد معدنی موجود در عسل میتواند برآوردی از مواد معدنی شهد باشد ولی باید به این نکته توجه کرد که عسل تنها از منبع شهد است یا عسلک ها هم در آن دخیل است و این که در زمان فرآوری شهد توسط زنبورعسل آیا مواد معدنی همراه با ترشحات زنبور وارد عسل میشود یا خیر . یکی از روش های مطالعات روی شهد گیاهان استفاده از حیواناتی است که از شهد تغذیه می کنند مثل زنبورعسل یا مرغ های شهد خوار که میتوان شهد جمع آوری شده توسط این حیوانات را استخراج و آزمایش کرد
 

این جدول برگرفته از کتاب Nectaries and Nectar است که در آن غلظت یون های پتاسیم و سدیم در چهار جنس گیاهی مشاهده میشود نکته قابل توجه واریانس بالا میان مقادیر مواد معدنی در جنس های متفاوت گیاهی است .

محتوای مواد معدنی موجود در عسل :

عناصر عمده در عسل ، در این جدول نتایج یک بررسی در شمال برزیل نشان داده شده است ، این پژوهش نشان داد که پتاسیم ، کلسیم و سدیم به ترتیب دارای بالاترین میزان در عسل هستند. این تقحیق شامل 22 نمونه از شمال برزیل بود و نکته بسیار مهم و قابل توجه اختلاف به شدت معنی دار در مقادیر عناصر معدنی در نمونه های مختلف عسل است که این اختلافات ناشی از گونه های گیاهی غالب در منطقه و محتوای عناصر معدنی خاک در مناطق مختلف است.

عناصر کمیاب موجود در نمونه های عسل شمال برزیل ، سال 2013

  مقایسه مواد معدنی در عسل تیره و روشن به اقتباس از کتاب      FAT BEES SKINNY BEES

  محتوای مواد معدن ی موجود در گرده گل: 

عناصر معدنی موجود در گرده گل ،  سال 2012 برزیل    به واریانس بالای مقادیر در نمونه های مختلف دقت کنید.

این پژوهش در سال 2012 در برزیل انجام شد و هدف از این تحقیق بررسی سطوح مواد معدنی در گرده جهت مصرف و سلامت انسانی بوده است.
در گرده بیشترین مواد معدنی شامل پتاسیم ، فسفر ، کلسیم و منیزیم است.

محتوای مواد معدنی موجود در ژله رویال :

این بررسی در فرانسه انجام شد که در فصل های مختلف با روش های هضم مختلف محتوای مواد معدنی موجود در ژله رویال اندازه گیری شد.
با وجود واریانس بالا در نمونه های عسل و گرده مشاهده میشود که در ژله رویال که به عنوان یک تولید زنبورعسل است و به دلیل تغذیه ملکه و اهمیت بالای آن ، واریانس کمتری در محتوای مواد معدنی مشاهده میشود.

محتوای مواد معدنی در بدن زنبورعسل :

اعداد بر اساس میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک است.ماده خشک زنبوران تازه تفریخ شده 20% و پرستار 30% در نظر گرفته شده

یکی از روشهای بررسی نیاز های مواد معدنی مورد نیاز زنبورعسل ، بررسی و اندازه گیری مواد معدنی در دسترس برای متابولیسم است که در واقع همان محتوای مواد معدنی ذخیره شده در بدن است . در بررسی هایی که در پستانداران و پرندگان انجام شده به طور دقیق نشان داده شد برخی از مواد معدنی که در مقادیر بیش از نیازهای متابولیسمی استفاده می شوند، در بافت های بدن ذخیره می شوند که از جمله آن میتوان به ذخیره مس در کبد گوسفند اشاره کرد. این روش شامل برآورد تغییر وزن زنبورها در طول عمر آن و ترکیب مواد معدنی زنبورعسل در طی مراحل مختلف زندگی است.
غلظت آهن و منیزیم به طور قابل ملاحظه ای با بالا رفتن سن زنبورها افزایش میابد ، آهن به صورت تجمعی در گرانول هایی به نام تروفوسیت در اجسام چربی ذخیره میشود و این مقدار در زمانی که زنبورهای کارگر رفتار چراگری را آغاز میکنند به حداکثر میزان خود میرسد ، به نظر میرسد گرانول های غنی از آهن نقش مهمی را در جهت گیری زنبورهای عسل در رابطه با میدان مغناطیسی زمین دارند (کاترباخ و والکات 1986) .

احتیاجات مواد معدنی و مواد معدنی ضروری برای زنبورعسل   :
1 - نیش و رابینسون 1968 : افزودن 3 درصد خاکستر گرده به جیره زنبورها باعث افزایش ظرفیت پرورش نوزاد میشود همچنین سطح مورد نیاز پتاسیم 5000 ، سدیم 200 ، کلسیم و منیزیم 1000 میلی گرم در کیلوگرم جیره است.
2 - هربرت و شیمانوکی 1978 : غلظت خاکستر موردنیاز برای پرورش نوزاد را 1% ذکر کرد و افزودن بیش از 2% خاکستر برای زنبور خطرناک است .
3 - برود اشنایدر و کرایشیم 2010 : جیره مصنوعی زنبور ها باید شامل 1000 ppm پتاسیم ، 500 ppm کلسیم ، 300 ppm منیزیم ، 50 ppm از هرکدام از عناصر سدیم ، آهن ، منگنز ، روی و مس باشد که این مقادیر نیاز زنبور را برآورده میکند .
4 - هربرت 1978 : عدم وجود اسکلت استخوانی و نبود پمپ سدیم برای نگهداری دمای بدن از عمده ترین دلایلی هستند که نشان میدهد چرا نیاز زنبورعسل به پتاسیم و سدیم در مقایسه با پستانداران به طور قابل توجهی پایین است.

سمیت مواد معدنی برای زنبورعسل   :
1 - هربرت و همکاران 1978 : غلظت مواد معدنی در برخی منابع گرده به حدی بالا است که میتواند تاثیر منفی بر پرورش نوزاد و تولید در زنبور عسل داشته باشد.
2 - هاگلر 1990 : غلظت های بالای پتاسیم در گرده برای زنبورعسل سمیت دارد.
3 - همچنین از بعضی مواد معدنی به عنوان حشره کش استفاده می شود که البته امروزه تقریبا منسوخ شده اند ، از مهم ترین ترکیبات معدنی که خاصیت آفت کشی دارند میتوان به مشتقات آرسنیک ، جیوه ، تالیوم ، بور ، سلنیوم و فلئور اشاره کرد.
4 - مقادیر اضافی گوگرد در مواد غذایی زنبورعسل سمیت دارد و گوگرد به عنوان ماده دورکننده زنبور است همچنین مقادیر بالای پتاسیم در خوراک یا شهد باعث بروز فلجی و اسهال میشود.

 پژوهش های انجام شده  در رابطه با مواد معدنی در زنبورعسل :

1. پتروف 1970 : مقایسه سطوح مواد معدنی در عسل تیره و عسل روشن.
2. رابینسون و همکاران 2003 : تامین مواد معدنی با تغذیه از شهد ، گرده و آب انجام میشود ، محتوای مواد معدنی در گرده گل 2.9 الی 8.3 % است و همچنین سطوح بالای مواد معدنی باعث اسهال در زنبورهای بالغ میشود.
3. رابینسون 2003 و هیداک 1978 : سطح مواد معدنی در سلامت بافت ها و کلیه ها دخیل هستند. زیادی پتاسیم و فسفر و کمبود کلسیم با فلجی زنبورهای بالغ در آلمان همراه بوده است.
4. یانوزی 1993 : خاکستر گرده 3/12 % گزارش کرد. همچنین مقادیر پتاسیم ، فسفر ، کلسیم و منیزیم را به ترتیب 20/7 ، 13/6 ، 10/5 ، 6/7 ، 0/07 و آهن و عناصر دیگر 48/43 % ذکر کرد.
5. هربرت 1978 : عدم وجود اسکلت استخوانی و نبود پمپ سدیم برای نگه داری دمای بدن از عمده ترین دلایلی هستند که نشان میدهند چرا نیاز زنبورعسل به سدیم و پتاسیم در مقایسه با پستانداران به طور قابل توجهی پایین است.

 مکمل های معدنی در تغذیه زنبورعسل :
نیش و رابینسون 1968 ، هربرت و شیمانوکی 1977 : تلاش برای استفاده از مخلوط مواد معدنی تجاری ساخته شده برای مهره داران در زنبورعسل نه تنها با موفقیت همراه نبوده بلکه روی پروش نوزاد هم تاثیر منفی داشته است . این مخلوط ها دارای مقادیر ناکافی پتاسیم و در عین حال دارای مقادیر بیش از حد سدیم و کلسیم برای حشرات مخصوصا زنبورعسل است

.